متولدان دهه ۷۰  در گیر ودار بیکاری!

انفجار جمعیتی کشور در دهه ۶۰ و افزایش یکباره جمعیت خانواده ها در این دهه، باعث شد تا کشور در دهه ۸۰ و به ویژه ۹۰ با معضلی به نام بیکاری جوانان جویای کار مواجه شود به نحوی که از آن به عنوان بزرگترین مسئله داخلی کشور در این سال ها یاد می شود.

دولت ها وعده می دهند به دنبال حل معضل بیکاری جوانان هستند و در اینباره برنامه هایی را به مرحله اجرا خواهند گذاشت. طی دو دولت گذشته نیز برخی طرح های ضربتی اشتغال زایی با سر و صدای فراوان به مرحله اجرا گذاشته شد، اما هیچ یک نتوانست مرهمی بر زخم های بازار کار ایران باشد چرا که این مسئله همچنان پابرجاست و بیکاری جوانان در سطح گسترده ای وجود دارد.

اینکه بازار کار ایران به اندازه رشد یکباره جمعیت در دهه ۶۰ رشد نکرد و از اینرو صدها هزار تقاضا برای کار بدون پاسخ ماند یک مسئله است و تغییر ذائقه و نگاه جویندگان کار به شغل نیز مسئله دیگری است. با این وجود کارشناسان بازار کار عقیده دارند، این وظیفه دولت ها بوده که در طول دوره های مختلف فعالیت خود باید برای اشتغال به صورت بنیادین برنامه ریزی می کردند.

متاسفانه دولت ها در طول چند دوره اخیر بیشتر از اینکه به دنبال اجرای راهکارهای ریشه ای برای حل معضل بیکاری باشند به اجرای طرح های ضربتی، کوتاه مدت و نمایشی رو آوردند که حاصلی برای بازار کار و اشتغال کشور نداشته است. در این خصوص پرداخت وام های خوداشتغالی، بنگاه های زودبازده و مشاغل خانگی قابل ذکر است.

کارشناسان بازار کار عقیده دارند به بازار کار رسیدن جوانان دهه ۶۰ و ناتوانی این بازار در پاسخگویی به نیازهای شغلی آنها از سخت ترین دوران های بیکاری در ایران بوده که به همراه خود افت کیفیت کار، کاهش شدید امنیت شغلی نیروی کار، تغییر کامل قراردادهای کاری از دائم به موقت کوتاه مدت و مسائلی از این دست را نیز داشته است.

متاسفانه بیکاری متولدان دهه ۶۰ تا آنجا است که به گواه آمارها حتی تحصیل کرده های تا مقطع دکترا را نیز درگیر خود کرده که به بیانی دیگر باید گفت وسعت دامنه بیکاری در ایران به نحوی شده که تمامی گروه های تحصیلی و اجتماعی را شامل شده است.

امروز دیگر اینطور نیست که بگویند تنها افراد فاقد تحصیلات عالی و آکادمیک و نیروی کار ساده بدون شغل مانده اند، بلکه برعکس گفته می شود بیکاری به شکلی بحرانی در جامعه تحصیل کرده های دانشگاهی ایران وجود دارد و اتفاقا نیروی کار ساده تقریبا از بازار کار خوبی نیز برخوردار است.

با اینکه متولدین دهه ۶۰  را بای دیگر دارای یک شغلی دانست که می خواهد سال ها به آن تکیه و بر اساس آن امورات زندگی خود را تنظیم کند، اما هنوز هم بازار کار ایران درگیر بیکاری هزاران متولد دهه ۶۰ است. گویی که مصائب بیکاری جوانان این رده سنی تمامی ندارد.

حالا هم بازار کار ایران از معضل اشتغال و بیکاری متولدان دهه ۶۰ خلاص نشده، باید گفت متولدان دهه ۷۰ به سن کار رسیده اند و امروز یک فرد متولد سال ۷۰  دیگر یک متقاضی و رقیب جدی در بازار کار به حساب می آید.

در واقع بازار کار امروز با جوانانی متولد یک دهه جدیدتر مواجه است که هرچند تعدادشان به اندازه دهه شصتی ها نیست، اما طبق آمارهای موجود جمعیت آنها تا ۵ میلیون نفر اعلام می شود. بنابراین باید اینگونه گفت که این جمعیت میلیونی نیز در سال های آینده به جدی ترین متقاضیان شغل در کشور تبدیل خواهند شد.

ایده‌آل‌ های شغلی جوانان باید تغییر کند!

 کارشناسان دلیل خودداری کارجویان از پذیرش شغل‌های یافت شده از سوی کاریابی‌ها را شکاف انتظاری میان توقعات دانش آموختگان و واقعیات بازار کار و عدم تناسب میان منزلت اجتماعی به دست آورده از دانشگاه با شغل‌های موجود در بازار کار عنوان می‌کنند؛ البته دلایل دیگری همچون عدم رضایتمندی از نوع شغل و میزان دستمزد نیز در این زمینه بی تاثیر نبوده است.

علی ربیعی – وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی – می‌گوید: سال گذشته ۱۰۰ هزار نفر پیشنهاد شغلی خود را که از سوی مراکز کاریابی به آنها معرفی شده رد کرده و ترجیح داده‌اند که همچنان بیکار بمانند در حالی که کشور به مشاغل بزرگ و کوچک نیاز دارد و باید نگاه کلاس کاری درباره شغل تغییر یابد.

وی با تاکید بر لزوم تغییر نگرش نیروی کار می‌ افزاید: برای آنکه نگرش و ذهنیت افراد بیکار و جویای کار در کشور برای پذیرش شغل آماده شود به استراتژی مهارت به عنوان استراتژی میانجی بین عرضه و تقاضا در بازار کار نیاز داریم.

در سال‌های اخیر افزایش عرضه نیروی جوان به بازار کار مشکل اشتغال کشور را دو چندان کرده است. در این میان دفاتر کاریابی به عنوان بازوان اجرایی وزارت کار از جمله ابزارهای کارآمدی هستند که با ورود خود به بازار کار و شناسایی فرصت‌های شغلی تأثیر بسزایی در کاهش هزینه‌ جست‌وجوی شغل داشته‌اند.

به گفته مسوولان وزارت کار بیشترین متقاضیان کار مراجعه کننده به مراکز کاریابی را جوانان تشکیل می‌دهند اما کاریابی‌ها می‌گویند با وجود ثبت‌نام افراد در مقاطع سنی مختلف، عدم تناسب میان آموزشهای دانشگاهی با نیاز روز بازار کار و نبود آمادگی کارجویان برای پذیرش شغل‌های مختلف مشاهده می‌شود و شاید به همین دلیل باشد که ارتقای سطح مهارت کارجویان و دانش آموختگان به عنوان یکی از برنامه‌های محوری، مورد تاکید وزیر کار قرار دارد و از سوی سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای دنبال می‌شود.

در قانون کار جمهوری اسلامی ایران بر لزوم ایجاد مؤسسات کاریابی اشاره و وزارت کار به استناد ماده ۱۱۹ قانون کار مکلف به ایجاد مراکز خدمات اشتغال با هدف ثبت‌نام از جویندگان کار، کسب فرصت‌های شغلی و به کارگماری آنان شده است.

بر اساس گزارش مرکز آمار، کاریابی‌ها ۲۵ درصد در اشتغال کشور نقش دارند که این نقش باید بیش از پیش پررنگتر شود.

محمد اکبرنیا – مدیرکل دفتر هدایت نیروی کار و کاریابی‌های وزارت کار – می‌گوید: با توجه به اینکه بیشترین افراد جویای کار از فارغ‌التحصیلان‌ دانشگاه‌ها هستند، کاریابی‌ها باید به دانشگاه‌ها نیز ورود پیدا کنند.

وی می‌افزاید: بنای کار وزارتخانه دست دراز کردن به سوی کاریابی‌ها برای همکاری است و تمام کاریابی‌ها باید به توسعه جریان اشتغال در کشور کمک کنند.

بر اساس اعلام دفتر هدایت نیروی کار و کاریابی‌های وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در ۷ ماهه امسال، حدود ۳۲۰ هزار نفر از جویندگان کار در سامانه کاریابی‌ها ثبت نام کرده‌اند که از این تعداد ۱۰۲ هزار نفر به کار گمارده شده‌اند. ۷۲ درصد به کارگمارده شدگان را مردان و ۲۸ درصد را زنان تشکیل می‌دهند که از این تعداد حدود ۳۳ درصد دیپلم و۳۰ درصد زیر دیپلم بوده‌اند و ۳۲ درصد افراد مشغول به کار شده، تحصیلات دانشگاهی داشتند.

در حال حاضر شناسایی استعدادهای کارجویان و کارفرمایان و اتصال آنها به یکدیگر از جمله وظایف کاریابی‌ها به شمار می‌رود و وزارت کار در تلاش است تا با تقویت کاریابی‌های غیر دولتی و خصوصی، تعامل و ارتباط با کانون‌های کاریابی را گسترش دهد.

تحلیلگران بازار کار بر ضرورت شناساندن کاریابی‌ها به کارجویان و کارفرمایان تاکید کرده و می‌گویند: نقش موسسات کاریابی در شناسایی استعدادها و ایجاد اشتغال برای دانش‎آموختگان دانشگاهی حایز اهمیت است.

با توجه به آنکه بخش اعظمی از کارفرمایان نیروهای مورد نیاز خود را از طریق کاریابی‌ها و دفاتر مشاوره شغلی جذب می‌کنند به همین منظور برخی کارشناسان ایده تبدیل دفاتر کاریابی به کارآفرینی را پیشنهاد می‌کنند؛ آنها می‌گویند با تغییر دفاتر کاریابی به کارآفرینی امکان ارائه مشاوره‌های شغلی برای کارجویان فراهم شده و تامین شغل برای متقاضیان کار به فراخور نیاز بازار کار صورت می‌پذیرد.

با وجود سهم کم کاریابی‌ها در اشتغال کل نباید تاثیرگذاری آنها در اشتغالزایی را نادیده گرفت از این رو شایسته است با اتخاذ راهکارهای مناسب از جمله تامین مالی و تخصیص اعتبار به کاریابی‌ها، ارائه معافیت‌های مالیاتی و بیمه‌ای برای کارفرمایان و کارجویان، تسهیل قوانین و مقررات کار، توسعه مراکز آموزش فنی و حرفه‌ای و تغییر نگرش کارجویان به مقوله کار به سمت افزایش سهم کاریابی‌ها در ایجاد اشتغال و جذب بیشتر مشاغل معرفی شده از سوی دفاتر کاریابی برویم.

امروز بسیاری از کارگاهها ترجیح می‌دهند به جای نیروهای کار تحصیلکرده،‌ کارگران ماهر و فنی را به خدمت بگیرند به همین دلیل ثبات شغلی نیروی کار فنی و ماهر بالا رفته و تعداد جذب فارغ التحصیلان دانشگاهی کاهش پیدا کرده است.

به نظر می‌رسد که دانش آموختگان و کارجویان برای آنکه بتوانند وارد بازار کار شوند باید خواسته‌ها و ایده‌آل‌های شغلی خود را تغییر دهند و جوانان نیز به دنبال رشته‌هایی در دانشگاهها بروند که برای آنها امکان جذب در بازار کار وجود داشته باشد.

زنان بیکارترند یا مردان؟ + آمار

مرکز آمار در جدیدترین گزارش خود نرخ بیکاری تابستان سال ۹۴ را منتشر کرده است.

بر اساس این گزارش نرخ بیکاری مردان در ۲۰ استان زیر ۱۰ درصد و تک رقمی است و نرخ بیکاری ۱۱ استان دیگر هم در محدوده ۱۰.۹ تا ۱۴.۸ درصد در نوسان است. اما این نسبت در مورد زنان قابل توجه است. تنها در یک استان آذربایجان شرقی نرخ بیکاری زنان تک رقمی و در ۳۰ استان دیگر نرخ بیکاری دو رقمی و بین ۱۱ تا ۳۱ درصد در نوسان است.

آنطور که اقتصادنیوز نوشته، این محاسبه مرکز آمار نشان می‌دهد در اکثر استان‌ها اختلاف زیادی میان نرخ بیکاری زنان و مردان وجود دارد و زنان بیکارتر از مردان هستند. سه استان کهگیلویه و بویر احمد، البرز و فارس دارای بالاترین نرخ بیکاری زنان هستند. نرخ بیکاری زنان در این استان‌ها به ترتیب ۳۱.۲، ۲۸.۴ و ۲۸.۳ درصد است. کمترین نرخ تورم هم مربوط به سه استان آذربایجان شرقی، خراسان شمالی و هرمزگان است که به ترتیب دارای نرخ بیکاری ۹.۹، ۱۰ و ۱۰.۷ درصد است.

بالاترین نرخ بیکاری مردان هم مربوط به سه استان چهارمحال و بختیاری، کرمانشاه و خراسان رضوی است که دارای نرخ بیکاری ۱۴.۸، ۱۳.۲ و ۱۲.۱ درصد است. استان‌های دارای کمترین نرخ بیکاری هم عبارتند از کرمان (۴.۵ درصد)، خراسان جنوبی (۵.۶ درصد) و آذربایجان شرقی (۶ درصد).

اما نکته قابل توجه این است که پایین‌ترین نرخ بیکاری زنان که ۹.۹ درصد و مربوط به استان هرمزگان است دو برابر کمترین آماری محسوب می‌شود که از نرخ بیکاری مردان در استان کرمان گزارش شده است. به عبارتی کمترین نرخ بیکاری زنان دو برابر کمترین نرخ بیکاری مردان است.

در استان‌های دیگر هم این نسبت وجود دارد و در اکثر استان‌ها نرخ بیکاری زنان چندین برابر مردان است.

همچنین این گزارش نشان می‌دهد اختلاف میزان بیکاری در میان زنان و مردان دارای گروه سنی ۲۰ تا ۲۴ ساله بسیار بیشتر است. به گزارش مرکز آمار نرخ بیکاری جوانان ۲۰ تا ۲۴ ساله ۲۷.۸ درصد گزارش شده است. بیکاری مردان این رده سنی ۲۲.۸ درصد و بیکاری در میان زنان این رده سنی دو برابر مردان و معادل ۴۹.۳ درصد گزارش شده است. یعنی از هر دو زنی که در رده سنی ۲۰ تا ۲۴ سال قرار دارد یک نفر بیکار است.

در ایران به دلیل فاصله بیش از ۱۰ درصدی نرخ بیکاری بین استان‌ها، این مسئله نمود دارد و معمولا بسیاری از جوانان جویای کار مناطق کمتر برخوردار مجبور می شوند برای آینده ای بهتر و جستجوی شغل به سایر مناطق کشور بروند. اینگونه می شود که می بینیم جوانانی از شمال کشور به مناطق نفت خیز جنوب می روند، افرادی از غرب و شرق کشور به امید کار بهتر راهی پایتخت و یا سایر کلانشهرها می شوند و این جریان ورود و خروج نیروی کار در شهرهای مختلف کشور ادامه دارد.

البته به عقیده کارشناسان بازار کار، جا به جایی نیروی کار در بین مناطق مختلف کشور فی نفسه چیز بدی نیست و اصلا شاید مورد نیاز هم باشد. اینکه تلاش شود نیروی کار در منطقه خود بماند در نهایت باعث کمبود برخی تخصص‌ها در یک منطقه و انباشت برخی تخصص‌ها و مهارت‌ها در سایر مناطق می شود.

تهران؛ اَبَرشهری فقط برای کار

بنابراین اصل مهاجرت و کوچ نیروی کار برای جستجوی شغل پذیرفتنی است اما مسئله این است که سال‌ها سیاست گذاری و تلاش دولت‌ها نتوانسته منجر به توزیع عادلانه ثروت، موقعیت‌ها و سرمایه گذاری ها در مناطق مختلف کشور شود. این می شود که در برخی مناطق کشور، جوانان زمینه ای برای کار ندارند و در برخی مناطق دیر، فرصت های بهتری در اختیار جوانان قرار می گیرد.

کارشناسان می گویند وقتی بیش از ۱۰ درصد فاصله نرخ بیکاری بین استان‌ها وجود دارد، یعنی اینکه سیاست گذاری‌ها مناسب نبوده و باعث شده تا سرمایه گذاران برای حضور در منطقه ای از کشور رقابت کنند و برای حضور در بخش‌های دیگر، تمایلی نشان ندهند، بنابراین در چنین فضایی، هیچ راهی غیر از مهاجرت و کوچ به ویژه برای جوانان فارغ التحصیل دانشگاه ها باقی نمی ماند.

بررسی ها نشان می دهد بیشترین میزان مهاجرت نیروی کار در ایران از مناطق کمتر برخوردار و یا خالی از موقعیت های شغلی به سمت کلانشهرها و مراکز اقتصادی و سیاسی کشور است، بنابراین باید گفت تهران یک زمینه بسیار مستعد برای ورود دائم و بدون توقف مهاجران به ویژه در بخش جستجو برای کار باشد.

نتایج یک مطالعه در وزارت کار نشان می دهد کلانشهرها دارای جذابیت کششی برای ورود مهاجران بوده که برخی از دلایل آن به نقش و جایگاه کلانشهرها در جمعیت، تولید، اقتصاد، تامین نیروی کار، ارائه الگوهای سبک زندگی  و مواردی از این دست برمی گردد.

از سویی مهاجران با هدف به حداکثر رساندن منافع و بازده اقتصادی دست به مهاجرت شغلی می زنند و با وجود اینکه هزینه های زندگی در کلانشهرها بالا است اما مهاجران ترجیح می دهند به منظور دستیابی به درآمد و رفاه بیشتر اقدام به مهاجرت کنند.

مهاجرپذیرترین شهرهای کشور

موضوع اشتغال و بیکاری نیروی کار در ایران یکی از مسائلی است که در چند دهه گذشته، بازار کار کشور را با خود درگیر کرده و هزاران نفر با هدف و رویای یافتن شغل و یا شغل بهتر و متعاقب آن دستیابی به سطح بالاتری از زندگی به ناچار اقامتگاه خود را ترک کرده و به شهرهای اطراف و یا کلانشهرها مهاجرت کنند.

آمارها نشان می دهد یک سوم کل مهاجرت های صورت گرفته به کلانشهرهای ایران تنها به دلیل جستجوی شغل بوده و تهران به دلیل ویژگی‌های خاص سیاسی و اقتصادی و تمرکز بسیاری از نیازهای روز زندگی، جذاب ترین و بهترین شهری است که مهاجران ترجیح می دهند برای کار به آنجا بروند.

براساس آمارهای موجود و تحلیل های ارائه شده از سوی مرکز آمار وزارت کار، ۷۸.۱ درصد کل مهاجرت های صورت گرفته به کلانشهر ۸.۵ میلیون نفری تهران برای شغل بوده و در این بین ۱۴۳ درصد مهاجرت‌ها به اصفهان، ۱۸.۳ درصد به اهواز، ۱۴.۲ درصد به تبریز، ۱۴.۵ درصد به شیراز، ۱۳.۲ درصد به قم، ۱۴.۴ درصد به کرج و ۱۹.۲ درصد هم به مشهد صرفا به دلیل شغل بوده است.

مهاجرت برای کار حتی باعث افزایش نرخ بیکاری در کلانشهرهای کشور نیز شده و وزارت کار معتقد است اگر مهاجران جستجوی شغل در کلانشهرها را متوقف کنند، دستکم ۲ درصد از نرخ بیکاری در این شهرها کاسته می شود.

به عنوان نمونه در صورت حل مسئله مهاجرت های شغلی در اصفهان نرخ بیکاری از ۱۴.۴ درصد به ۱۲.۸ درصد، در اهواز از ۲۵.۲ درصد به ۲۳.۷ درصد، تهران از ۱۳.۵ به ۱۱.۲ درصد و در تبریز نیز از ۱۳.۴ درصد به ۱۲.۵ درصد کاهش خواهد یافت، همچنین این کاهش در مورد شیراز از ۱۸.۳ درصد به ۱۶.۲ درصد، در قم از ۱۱.۶ به ۱۰ درصد، در کرج از ۱۷.۲ به ۱۳.۸ درصد و در مشهد نیز از ۱۱۰.۹ درصد تک رقمی شده و به ۸.۹ درصد کاهش می‌یابد.