مهم‌ترین بیماری‌های ناحیه تناسلی در مردان

بیماری‌های مهم این ناحیه از بدن را كه تاثیر مهمی در كیفیت زندگی هر فرد می‌گذارد و حتی ممكن است به مرگ منتهی شود، نادیده نگیرید.

صحبت كردن درباره بیماری‌های تناسلی در مردان و زنان در جامعه ما به‌علت حجب و حیای فرهنگی حاكم آسان نیست اما از طرفی نمی‌توان بیماری‌های مهم این ناحیه بدن را كه هر‌گونه اختلال در آن تاثیر مهمی در كیفیت زندگی هر فرد می‌گذارد و حتی ممكن است به مرگ منتهی شود، نادیده بگیریم.

به همین علت برای آشنایی بیشتر با این بیماری‌ها به سراغ دكتر سید جلیل حسینی، استاد اورولوژی دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی و رئیس انجمن اورولوژی ایران رفتیم.

مهم‌ترین بیماری‌های ناحیه تناسلی در مردان چیست؟

در رشته اورولوژی در سال‌های اخیر طبقه‌بندی جدیدی انجام شده كه بیماری‌های این رشته را به 6 یا 7 رشته تخصصی تقسیم می‌كند و در كنگره‌های علمی نیز از همین تقسیم بندی تبعیت می‌شود.

براساس این تقسیم بندی بیماری‌های اورولوژی به چند دسته بیماری‌های كلیه و پیوند كلیه، اورولوژی زنان، اورولوژی اطفال، انكولوژی یا سرطان در اورولوژی، اندرولوژی (شامل بیماری‌های عقیمی و ناتوانی جنسی مردان) اندریولوژی (شامل روش‌های غیر تهاجمی از‌جمله برای دفع سنگ و اورولوژی ترمیمی (جراحی‌های ظریف و مشكل) دسته بندی می‌شود. بقیه بیماری‌ها شامل عفونت‌های دستگاه تناسلی و دفع ادرار نیز در گروه دیگری دسته بندی می‌شود كه اورژانس‌های اورولوژی را هم در این دسته آخر قرار می‌دهند.

اگر از بیماری‌های انكولوژی یا سرطان‌های دستگاه تناسلی شروع كنیم، باید بگوییم كه بیماری‌های خطرناك و مهمی در این دسته قرار دارند كه عمدتاً بدون علامت هم هستند. یكی از این بیماری‌ها سرطان پروستات است كه امروزه با معرفی تست PSA در سال‌های اخیر ما هم در كشور این بیماری را در مراحل اولیه تشخیص می‌دهیم، درحالی كه قبلاً این طور نبود؛ مثلا  یك آقای مسن 50 یا 60 ساله به‌علت اینكه زمین خورده بود و دچار شكستگی كوچكی شده است به پزشك مراجعه می‌كرد و ما گراف می‌گرفتیم و متوجه سرطان پروستات می‌شدیم. آن موقع  معمولاً بیماری هنگامی تشخیص داده می‌شد كه بسیار پیشرفت كرده بود و درمان آن سخت‌تر بود. اما امروزه با تست PSA می‌توانیم به موقع این بیماری را تشخیص دهیم و درمان كنیم.

شیوع این بیماری چقدر است؟

این بیماری در كشور ما شیوع كمی ندارد. در هر بخش اورولوژی كه نگاه كنید همواره یك یا دو بیمار مبتلا به این عارضه كه منتظر عمل جراحی هستند، بستری هستند. شاید این بیماری بین یك تا 5 درصد در بین مردان شیوع داشته باشد. البته آمار من دقیق نیست، در این مورد مركز تحقیقات اورولوژی بیمارستان سینا تحقیقات دقیقی انجام داده كه می‌تواند قابل استناد باشد.

علائم بیماری سرطان پروستات چیست؟

مهم‌ترین علامت این بیماری نامنظم شدن ادرار است. گاهی فرد مجبور است چندین بار هنگام شب برای ادرار از خواب بیدار شود و گاهی مجبور است به سرعت خود را به دستشویی برساند تا مثانه را تخلیه كند. علائم در همین حد است و خیلی زیاد نیست ولی یك بیماری خطرناك و سرطان نهفته است كه در مراحل پیشرفته به جراحی‌های بزرگ و درمان‌های متعدد، سخت و خطیر نیاز دارد؛ بنابراین مهم‌ترین علامت این بیماری اختلال در ادرار است كه به‌خصوص در بین مردان بالای 45 سال دیده می‌شود. این افراد حتماً باید با یك متخصص اورولوژیست مشورت كنند و ویزیت شوند.

و اگر به موقع مراجعه نكنند؟

در غیر این صورت، ممكن است در كوتاه‌ترین زمان ممكن، متاستاز بدهد، متاستاز استخوانی، ریوی و بیماری دست اندازی‌های مختلفی بكند و در فرصت كوتاهی فرد را از بین ببرد.

سرطان دیگر كه به‌خصوص در كشور ما شیوع بیشتری دارد، سرطان مثانه است. این بیماری از بافت خود مثانه به‌وجود می‌آید و گاهی از كلیه و حالب كه محل عبور ادرار است به‌وجود می‌آید ولی عمدتاً در مثانه است.  این بیماری هم تقریباً بدون علامت است، تنها علامت آن پیدا شدن خون در ادرار است كه در مراحل اولیه به وضوح دیده نمی‌شود و  گاهی به‌صورت یك تغییر رنگ جدی در ادرار مشاهده می‌شود.

مردان به‌خصوص مردانی كه در معرض مواد خاصی هستند، مثلاً مردان سیگاری یا افرادی كه مواد افیونی مصرف می‌كنند یا در صنایع مثلاً صنایع كشتی‌سازی‌، لاستیك‌سازی‌ یا حتی خشكشویی‌ها فعالیت می‌كنند، بیشتر در معرض این بیماری قرار دارند، همچنین كسانی كه در خانواده شان سابقه سرطان مثانه هست نیز در معرض این بیماری قرار دارند.

هر چه تومور سرطان مثانه بزرگتر باشد، نفوذ بیشتری به دیواره مثانه می‌كند و خونریزی بیشتر می‌شود اما هنگامی كه به وضوح خون در ادرار دیده شود، بیماری خیلی پیشرفت كرده است. بنابراین مردان در هر سنی كه باشند اگر با تغییر رنگ ادرار مواجه شدند باید آن را جدی بگیرند چون ممكن است علامت سرطان مثانه باشد.  یك آزمایش ساده ادرار این مسئله را روشن می‌كند، البته وجود خون در ادرار صرفاً علامت سرطان مثانه نیست، ممكن است نشانه سنگ یا یك بیماری كلیوی نیز باشد كه خطر جانی كمتری دارند.

آنچه مهم است و می‌تواند به سلامت و عمر فرد آسیب جدی وارد كند، سرطان مثانه است كه هیچ درد و علامت دیگری ندارد. شیوع این بیماری نسبت به سرطان پروستات خیلی بیشتر است. در همه بخش‌های اورولوژی و در همه مناطق كشور همواره تعدادی از این بیماران بستری هستند. شاید حدود 10 درصد بیماران اورولوژی كشور این دسته از بیماران باشند. بیشتر این بیماران هم افراد سیگاری و افرادی هستند كه در صنایع  با مواد شیمیایی سر و كار دارند.

پس شیوع این بیماری در استان‌هایی كه صنعتی‌ترند، بیشتر است؟

قطعاً، همین طور است اما اعلام آمار دقیق آن نیازمند مطالعات كشوری است كه فعلاً اطلاعات آن را در اختیار نداریم، ممكن است وزارت بهداشت چنین آماری داشته باشد. سومین سرطان ناحیه تناسلی سرطان بیضه است. این بیماری شیوع زیادی ندارد و به ندرت دیده می‌شود ولی بیماری خطیری است كه یك راه تشخیص ساده دارد. درست مثل آنچه برای تشخیص زودرس سرطان سینه به خانم‌ها توصیه می‌كنند كه سینه‌هایشان را خودشان به‌طورمرتب معاینه كنند، به آقایان هم توصیه می‌شود، خودشان بیضه‌هایشان را معاینه كنند و اگر هر تغییر و نامنظمی را در بیضه‌شان دیدند، فوری به پزشك مراجعه كنند.

این بیماری گاهی به‌صورت جمع شدن آب دور بیضه دیده می‌شود اما این نامنظمی الزاماً نشانه سرطان بیضه نیست و ممكن است یك التهاب ساده باشد ولی حتماً باید به پزشك اورولوژیست مراجعه شود. چون اگر سرطان بیضه باشد بسیار خطرناك و تهاجمی است و بلافاصله به داخل شكم دست‌اندازی می‌كند، در آن صورت باید جراحی‌های خیلی سنگینی برای درمان آن انجام داد. اما اگر در مراحل اولیه تشخیص داده شود، خیلی راحت درمان می‌شود.

اورژانس‌های اورولوژی چیست؟

اورژانس تعریف مشخصی دارد؛ یعنی عارضه‌ای كه باید به فوریت و در كوتاه‌ترین زمان ممكن به آن رسیدگی شود اما متأسفانه اكثریت مردم از موارد اورژانسی خبر ندارند و نمی‌دانند چه بیماری‌هایی اورژانسی است؛ البته گاهی كه با یك بیماری مانند سنگ كلیه مواجه می‌شوند چون درد زیادی دارد و بیماری پر سر و صدایی است، (درد سنگ كلیه مثل درد زایمان است) به همین خاطر فرد بلافاصله به پزشك و اورژانس مراجعه می‌كند. ولی اورژانسی كه من می‌خواهم به آن اشاره كنم، چیز دیگری است كه درمان آن كاملاً وابسته به زمان است، زمان طلایی یا GOLDEN TIME دارد و اگر بعد از زمان طلایی مراجعه شود، متأسفانه هیچ كاری برای آن نمی‌توان انجام داد.

از لحاظ فرهنگی برای ما مشكل است كه خیلی راحت این بیماری‌ها را در رسانه‌ها مطرح كنیم اما از طرفی تعهد پزشكی ما ایجاب می‌كند با كلماتی كه مطابق فرهنگ و شئون جامعه ما باشد، این مسائل را مطرح كنیم. 2اورژانس مهم در اورولوژی داریم. ببینید، بیضه ناحیه‌ای از بدن مردان است كه برای تولید‌مثل، نطفه تولید می‌كند كه برای پدر شدن یك مرد هنگامی كه با نطفه همسرش به اشتراك گذاشته می‌شود منجر به تولید مثل می‌شود؛ بنابراین باید سالم باشد و بتواند اسپرم یا نطفه مردانه تولید كند.

در دوران بلوغ مردان ممكن است بیضه دور طنابی كه عروق بیضه را تامین می‌كند، بپیچد و یك حالت گردش پیدا كند، این هیچ ربطی به حالت فرد یا شكل خوابیدن ندارد.

خودبه‌خود اتفاق می‌افتد و «تورسیون» بیضه نام دارد، اگر چنین حالتی اتفاق بیفتد فرد باید حداكثر ظرف 6 ساعت به پزشك متخصص اورولوژی مراجعه كند تا با یك جراحی ساده، بیضه را سر جایش برگرداند. در غیر این صورت بعد از گذشت 6 ساعت بیضه دچار خون مردگی می‌شود و می‌میرد كه دیگر هیچ كاری برای درمان آن نمی‌توان انجام داد.

علامت این بیماری چیست؟

علامت آن درد شدید در ناحیه بیضه است كه به‌صورت ناگهانی به‌وجود می‌آید، ممكن است بیضه دچار بادكردگی هم بشود. اگرچنین علائمی دیده شد، فرد باید به سرعت ظرف 2 یا 3 ساعت خود را به یك متخصص اورولوژی برساند، حتی فرصت برای مراجعه به پزشك عمومی هم نیست و نیابد وقت را تلف كرد. درد شدید بیضه البته ممكن است به‌علت ضربه خوردن حین بازی فوتبال یا عفونت باشد. اگر عفونت باشد به راحتی با آنتی بیوتیك درمان می‌شود ولی تورسیون یا گردش بیضه خطرناك است و حتماً باید در زمان طلایی 6 ساعته، در هر ساعت از شبانه‌روز كه باشد بلافاصله درمان شود.

علتش چیست؟

علتش به آناتومیك بیضه مربوط است. ممكن است به‌صورت مادرزادی یك طرف بیضه سنگین‌تر یا سبك‌تر باشد و كمتر از یك درصد پسران 10تا 20 ساله ممكن است با این عارضه مواجه شوند.

عقیم می‌شوند؟

یك بیضه از بین می‌رود و باید از بدن خارج شود ولی ممكن است به‌علت تغییراتی كه در بدن ایجاد می‌كند، سیستم ایمنی بدن را تحت‌تأثیر قرار دهد. در این صورت ممكن است از طریق خون و عكس‌العمل بدن، به بیضه طرف مقابل هم آسیب وارد شود در غیر این صورت ممكن است فرد برای بچه دار شدن دچار مشكل شود یا حتی عقیم شود. كمتر از نیم درصد مردان ممكن است به این عارضه مبتلا شوند.

بیماری اورژانسی دیگری كه آن هم بسیار مهم است و اگر در زمان طلایی مراجعه نشود ممكن است  منجر به ناتوانی جنسی دائمی فرد بشود به‌نحوی كه مرد قدرت زناشویی خود را برای همیشه از دست بدهد، «پریاپیسم» است. به‌طور طبیعی مردان در زمان‌های مشخصی كه صلاح می‌دانند، زناشویی می‌كنند. مدت زناشویی در افراد مختلف متفاوت است اما به‌طور كلی بعد از ارتباط جنسی آلت تناسلی مرد به حالت طبیعی قبل از این حالت برمی‌گردد اما اگر حالت نعوظ بیش از یك ساعت طول بكشد، شروع زنگ خطر است و اگر این اتفاق افتاد فرد باید حداكثر ظرف 6 ساعت به پزشك مراجعه كند.

اگر بعد از این مدت وضعیت به حالت طبیعی برنگردد منجر به ناتوانی جنسی تا آخر عمر می‌شود و هیچ درمانی نیز نخواهد داشت. متأسفانه كمتر از یك درصد مردان از این مسئله مهم اطلاع دارند؛ به همین علت این بیماران معمولاً بعد از 24 ساعت به پزشك مراجعه می‌كنند كه دیگر دیر است و كاری نمی‌توان انجام داد. علت آن هم به جز ناآگاهی از اهمیت این مسئله مقداری هم به خاطر خجالت فرهنگی است. به همین خاطر سعی می‌كنند به اتفاق خانواده، خودشان مشكل را حل كنند كه امكان ندارد و فقط یك متخصص می‌تواند مشكل را حل كند.

علت این عارضه چیست؟

علت آن ممكن است مصرف داروهای اعصاب و روان باشد. علل دیگری هم دارد، بعضی بیماری‌های خونی ممكن است عامل بروز این بیماری باشد. افرادی كه مبتلا به بیماری گلبول‌های قرمز هستند، مستعد آن هستند. اما گاهی هم بدون هیچ علتی به‌صورت خودبه‌خودی اتفاق می‌افتد. مصرف كم یا زیاد مایعات هم ممكن است این حالت را ایجاد كند.

بیماری‌های عفونی دستگاه تناسلی چه مواردی هستند؟

بیماری‌های عفونی دستگاه تناسلی انواع مختلفی دارند، عامل این بیماری‌ها ممكن است میكروب‌های عمومی باشند یا میكروب‌ها و ویروس‌هایی كه از طریق ارتباط جنسی منتقل می‌شوند.

انواع قدیمی این بیماری‌ها سفلیس و سوزاك هستند اما امروزه بیماری‌های دیگری مانند ایدز و آنتی‌ژن‌هایی كه از طریق رابطه جنسی منتقل می‌شوند نیز مطرح هستند.

در خانم‌ها عفونت مثانه هم بیماری مهم و شایعی است كه مجبورند تند‌تند مثانه را تخلیه كنند، چون سیستم خروجی مثانه و ناحیه تناسلی در زنان به هم نزدیك است احتمال عفونت در آنها زیادتر است؛ به همین علت یك تا2بار عفونت مثانه در زنان را طی یكسال طبیعی می‌دانیم و آن را جدی نمی‌گیریم ولی اگر عفونت مثانه در آقایان باشد حتماً باید به‌صورت جدی بررسی‌های لازم انجام شود. عفونت دیگر، عفونت بیضه است كه در پسر‌بچه‌ها ممكن است اتفاق بیفتد كه  ممكن است مادرزادی باشد یا به‌صورت خودبه‌خود اتفاق بیفتد.

نکاتی برای جلوگیری از عقیمی مردان
تاکنون به کرات راجع به عقیمی شنیده ایم ،اما چطور یک مرد عقیم می شود؟ چه راه حلی برای این مشکل وجود دارد؟

صحبت كردن درباره بیماری‌های دستگاه تناسلی مردان و زنان در جامعه ما به‌علت حجب و حیای فرهنگی حاكم آسان نیست اما از طرفی نمی‌توان بیماری‌های مهم این ناحیه بدن را كه هر‌گونه اختلال در آن تاثیر مهمی در كیفیت زندگی هر فرد می‌گذارد و حتی ممكن است به مرگ منتهی شود، نادیده بگیریم.

برای آشنایی بیشتر با این بیماری‌ها دكتر سید جلیل حسینی، استاد اورولوژی دانشگاه علوم پزشكی شهید بهشتی و رئیس انجمن اورولوژی ایران توضیح می دهند.

آقای دكتر، مهم‌ترین بیماری‌های ناحیه تناسلی در مردان چیست؟
در رشته اورولوژی در سال‌های اخیر طبقه‌بندی جدیدی انجام شده كه بیماری‌های این رشته را به 6 یا 7 رشته تخصصی تقسیم می‌كند و در كنگره‌های علمی نیز از همین تقسیم بندی تبعیت می‌شود.

 براساس این تقسیم بندی بیماری‌های اورولوژی به چند دسته بیماری‌های كلیه و پیوند كلیه، اورولوژی زنان، اورولوژی اطفال، انكولوژی یا سرطان در اورولوژی، اندرولوژی (شامل بیماری‌های عقیمی و ناتوانی جنسی مردان) اندریولوژی (شامل روش‌های غیر تهاجمی از‌جمله برای دفع سنگ و اورولوژی ترمیمی (جراحی‌های ظریف و مشكل) دسته بندی می‌شود.بقیه بیماری‌ها شامل عفونت‌های دستگاه تناسلی و دفع ادرار نیز در گروه دیگری دسته بندی می‌شود كه اورژانس‌های اورولوژی را هم در این دسته آخر قرار می‌دهند.

اگر از بیماری‌های انكولوژی یا سرطان‌های دستگاه تناسلی شروع كنیم،باید بگوییم كه بیماری‌های خطرناك و مهمی در این دسته قرار دارند كه عمدتاً بدون علامت هم هستند.یكی از این بیماری‌ها سرطان پروستات است كه امروزه با معرفی تست PSA در سال‌های اخیر ما هم در كشور این بیماری را در مراحل اولیه تشخیص می‌دهیم،درحالی كه قبلاً این طور نبود؛
مثلا  یك آقای مسن 50 یا 60 ساله به‌علت اینكه زمین خورده بود و دچار شكستگی كوچكی شده است به پزشك مراجعه می‌كرد و ما گراف می‌گرفتیم و متوجه سرطان پروستات می‌شدیم.آن موقع  معمولاً بیماری هنگامی تشخیص داده می‌شد كه بسیار پیشرفت كرده بود و درمان آن سخت‌تر بود.اما امروزه با تست PSA می‌توانیم به موقع این بیماری را تشخیص دهیم و درمان كنیم.

شیوع این بیماری چقدر است؟
این بیماری در كشور ما شیوع كمی ندارد.در هر بخش اورولوژی كه نگاه كنید همواره یك یا دو بیمار مبتلا به این عارضه كه منتظر عمل جراحی هستند، بستری هستند.شاید این بیماری بین یك تا 5 درصد در بین مردان شیوع داشته باشد.البته آمار من دقیق نیست، در این مورد مركز تحقیقات اورولوژی بیمارستان سینا تحقیقات دقیقی انجام داده كه می‌تواند قابل استناد باشد.

علائم بیماری سرطان پروستات چیست؟
مهم‌ترین علامت این بیماری نامنظم شدن ادرار است.گاهی فرد مجبور است چندین بار هنگام شب برای ادرار از خواب بیدار شود و گاهی مجبور است به سرعت خود را به دستشویی برساند تا مثانه را تخلیه كند.

علائم در همین حد است و خیلی زیاد نیست ولی یك بیماری خطرناك و سرطان نهفته است كه در مراحل پیشرفته به جراحی‌های بزرگ و درمان‌های متعدد،سخت و خطیر نیاز دارد؛ بنابراین مهم‌ترین علامت این بیماری اختلال در ادرار است كه به‌خصوص در بین مردان بالای 45 سال دیده می‌شود.این افراد حتماً باید با یك متخصص اورولوژیست مشورت كنند و ویزیت شوند.

و اگر به موقع مراجعه نكنند؟
 در غیر این صورت، ممكن است در كوتاه‌ترین زمان ممكن، متاستاز بدهد، متاستاز استخوانی، ریوی و بیماری دست اندازی‌های مختلفی بكند و در فرصت كوتاهی فرد را از بین ببرد.
سرطان دیگر كه به‌خصوص در كشور ما شیوع بیشتری دارد،سرطان مثانه است. این بیماری از بافت خود مثانه به‌وجود می‌آید و گاهی از كلیه و حالب كه محل عبور ادرار است به‌وجود می‌آید ولی عمدتاً در مثانه است. این بیماری هم تقریباً بدون علامت است،تنها علامت آن پیدا شدن خون در ادرار است كه در مراحل اولیه به وضوح دیده نمی‌شود و  گاهی به‌صورت یك تغییر رنگ جدی در ادرار مشاهده می‌شود.

مردان به‌خصوص مردانی كه در معرض مواد خاصی هستند، مثلاً مردان سیگاری یا افرادی كه مواد افیونی مصرف می‌كنند یا در صنایع مثلاً صنایع كشتی‌سازی‌، لاستیك‌سازی‌ یا حتی خشكشویی‌ها فعالیت می‌كنند، بیشتر در معرض این بیماری قرار دارند،همچنین كسانی كه در خانواده شان سابقه سرطان مثانه هست نیز در معرض این بیماری قرار دارند.

هر چه تومور سرطان مثانه بزرگتر باشد،نفوذ بیشتری به دیواره مثانه می‌كند و خونریزی بیشتر می‌شود اما هنگامی كه به وضوح خون در ادرار دیده شود،بیماری خیلی پیشرفت كرده است.بنابراین مردان در هر سنی كه باشند اگر با تغییر رنگ ادرار مواجه شدند باید آن را جدی بگیرند چون ممكن است علامت سرطان مثانه باشد. یك آزمایش ساده ادرار این مسئله را روشن می‌كند،البته وجود خون در ادرار صرفاً علامت سرطان مثانه نیست،ممكن است نشانه سنگ یا یك بیماری كلیوی نیز باشد كه خطر جانی كمتری دارند.

آنچه مهم است و می‌تواند به سلامت و عمر فرد آسیب جدی وارد كند، سرطان مثانه است كه هیچ درد و علامت دیگری ندارد.شیوع این بیماری نسبت به سرطان پروستات خیلی بیشتر است.در همه بخش‌های اورولوژی و در همه مناطق كشور همواره تعدادی از این بیماران بستری هستند.شاید حدود 10 درصد بیماران اورولوژی كشور این دسته از بیماران باشند. بیشتر این بیماران هم افراد سیگاری و افرادی هستند كه در صنایع  با مواد شیمیایی سر و كار دارند.

 سومین سرطان ناحیه تناسلی سرطان بیضه است.
این بیماری شیوع زیادی ندارد و به ندرت دیده می‌شود ولی بیماری خطیری است كه یك راه تشخیص ساده دارد. درست مثل آنچه برای تشخیص زودرس سرطان سینه به خانم‌ها توصیه می‌كنند كه سینه‌هایشان را خودشان به‌طور مرتب معاینه كنند،به آقایان هم توصیه می‌شود، خودشان بیضه‌هایشان را معاینه كنند و اگر هر تغییر و نامنظمی را در بیضه‌شان دیدند، فوری به پزشك مراجعه كنند.

این بیماری گاهی به‌صورت جمع شدن آب دور بیضه دیده می‌شود  اما این نامنظمی الزاماً نشانه سرطان بیضه نیست و ممكن است یك التهاب ساده باشد ولی حتماً باید به پزشك اورولوژیست مراجعه شود.چون اگر سرطان بیضه باشد بسیار خطرناك و تهاجمی است و  بلافاصله به داخل شكم دست‌اندازی می‌كند، در آن صورت باید جراحی‌های خیلی سنگینی برای درمان آن انجام داد.اما اگر در مراحل اولیه تشخیص داده شود، خیلی راحت درمان می‌شود.

اورژانس‌های اورولوژی چیست؟
 اورژانس تعریف مشخصی دارد؛ یعنی عارضه‌ای كه باید به فوریت و در كوتاه‌ترین زمان ممكن به آن رسیدگی شود اما متأسفانه اكثریت مردم از موارد اورژانسی خبر ندارند و نمی‌دانند چه بیماری‌هایی اورژانسی است؛ البته گاهی كه با یك بیماری مانند سنگ كلیه مواجه می‌شوند چون درد زیادی دارد و بیماری پر سر و صدایی است، (درد سنگ كلیه مثل درد زایمان است) به همین خاطر فرد بلافاصله به پزشك و اورژانس مراجعه می‌كند.

ولی اورژانسی كه من می‌خواهم به آن اشاره كنم،چیز دیگری است كه درمان آن كاملاً وابسته به زمان است، زمان طلایی یا GOLDEN TIME دارد و اگر بعد از زمان طلایی مراجعه شود، متأسفانه هیچ كاری برای آن نمی‌توان انجام داد.
از لحاظ فرهنگی برای ما مشكل است كه خیلی راحت این بیماری‌ها را در رسانه‌ها مطرح كنیم اما از طرفی تعهد پزشكی ما ایجاب می‌كند با كلماتی كه مطابق فرهنگ و شئون جامعه ما باشد، این مسائل را مطرح كنیم.

 2اورژانس مهم در اورولوژی داریم. ببینید، بیضه ناحیه‌ای از بدن مردان است كه برای تولید‌مثل، نطفه تولید می‌كند كه برای پدر شدن یك مرد هنگامی كه با نطفه همسرش به اشتراك گذاشته می‌شود منجر به تولید مثل می‌شود؛بنابراین باید سالم باشد و بتواند اسپرم یا نطفه مردانه تولید كند.

در دوران بلوغ مردان ممكن است بیضه دور طنابی كه عروق بیضه را تامین می‌كند، بپیچد و یك حالت گردش پیدا كند،این هیچ ربطی به حالت فرد یا شكل خوابیدن ندارد. خودبه‌خود اتفاق می‌افتد و«تورسیون» بیضه نام دارد، اگر چنین حالتی اتفاق بیفتد فرد باید حداكثر ظرف 6 ساعت به پزشك متخصص اورولوژی مراجعه كند تا با یك جراحی ساده، بیضه را سر جایش برگرداند. در غیر این صورت بعد از گذشت 6 ساعت بیضه دچار خون مردگی می‌شود و می‌میرد كه دیگر هیچ كاری برای درمان آن نمی‌توان انجام داد.
 
علامت این بیماری چیست؟
علامت آن درد شدید در ناحیه بیضه است كه به‌صورت ناگهانی به‌وجود می‌آید، ممكن است بیضه دچار بادكردگی هم بشود.اگر چنین علائمی دیده شد، فرد باید به سرعت ظرف 2 یا 3 ساعت خود را به یك متخصص اورولوژی برساند،حتی فرصت برای مراجعه به پزشك عمومی هم نیست و نیابد وقت را تلف كرد.

درد شدید بیضه البته ممكن است به‌علت ضربه خوردن حین بازی فوتبال یا عفونت باشد.اگر عفونت باشد به راحتی با آنتی بیوتیك درمان می‌شود ولی تورسیون یا گردش بیضه خطرناك است و حتماً باید در زمان طلایی 6 ساعته، در هر ساعت از شبانه‌روز كه باشد بلافاصله درمان شود.

 علتش چیست؟
علتش به آناتومیك بیضه مربوط است.ممكن است به‌صورت مادرزادی یك طرف بیضه سنگین‌تر یا سبك‌تر باشد و كمتر از یك درصد پسران 10تا 20 ساله ممكن است با این عارضه مواجه شوند.

عقیم می‌شوند؟
یك بیضه از بین می‌رود و باید از بدن خارج شود ولی ممكن است به‌علت تغییراتی كه در بدن ایجاد می‌كند،سیستم ایمنی بدن را تحت‌تأثیر قرار دهد.در این صورت ممكن است از طریق خون و عكس‌العمل بدن،به بیضه طرف مقابل هم آسیب وارد شود در غیر این صورت ممكن است فرد برای بچه دار شدن دچار مشكل شود یا حتی عقیم شود. كمتر از نیم درصد مردان ممكن است به این عارضه مبتلا شوند.

بیماری اورژانسی دیگری كه آن هم بسیار مهم است و اگر در زمان طلایی مراجعه نشود ممكن است  منجر به ناتوانی جنسی دائمی فرد بشود به‌نحوی كه مرد قدرت زناشویی خود را برای همیشه از دست بدهد، «پریاپیسم» است.

به‌طور طبیعی مردان در زمان‌های مشخصی كه صلاح می‌دانند، زناشویی می‌كنند.مدت زناشویی در افراد مختلف متفاوت است اما به‌طور كلی بعد از ارتباط جنسی آلت تناسلی مرد به حالت طبیعی قبل از این حالت برمی‌گردد اما اگر حالت نعوظ بیش از یك ساعت طول بكشد،شروع زنگ خطر است و اگر این اتفاق افتاد فرد باید حداكثر ظرف 6 ساعت به پزشك مراجعه كند.
اگر بعد از این مدت وضعیت به حالت طبیعی برنگردد  منجر به ناتوانی جنسی تا آخر عمر می‌شود و هیچ درمانی نیز نخواهد داشت. متأسفانه كمتر از یك درصد مردان از این مسئله مهم اطلاع دارند؛ به همین علت این بیماران معمولاً بعد از 24 ساعت به پزشك مراجعه می‌كنند كه دیگر دیر است و كاری نمی‌توان انجام داد.

علت آن هم به جز نا آگاهی از اهمیت این مسئله مقداری هم به خاطر خجالت فرهنگی است. به همین خاطر سعی می‌كنند به اتفاق خانواده، خودشان مشكل را حل كنند كه امكان ندارد و فقط یك متخصص می‌تواند مشكل را حل كند.

علت این عارضه چیست؟
علت آن ممكن است مصرف داروهای اعصاب و روان باشد.علل دیگری هم دارد،بعضی بیماری‌های خونی ممكن است عامل بروز این بیماری باشد.افرادی كه مبتلا به بیماری گلبول‌های قرمز هستند،مستعد آن هستند. اما گاهی هم بدون هیچ علتی به‌صورت خودبه‌خودی اتفاق می‌افتد.مصرف كم یا زیاد مایعات هم ممكن است این حالت را ایجاد كند.

بیماری‌های عفونی دستگاه تناسلی چه مواردی هستند؟
بیماری‌های عفونی دستگاه تناسلی انواع مختلفی دارند، عامل این بیماری‌ها ممكن است میكروب‌های عمومی باشند یا میكروب‌ها و ویروس‌هایی كه از طریق ارتباط جنسی منتقل می‌شوند. انواع قدیمی این بیماری‌ها سفلیس و سوزاك هستند اما امروزه بیماری‌های دیگری مانند ایدز و آنتی‌ژن‌هایی كه از طریق رابطه جنسی منتقل می‌شوند نیز مطرح هستند.

در خانم‌ها عفونت مثانه هم بیماری مهم و شایعی است كه مجبورند تند‌تند مثانه را تخلیه كنند، چون سیستم خروجی مثانه و ناحیه تناسلی در زنان به هم نزدیك است احتمال عفونت در آنها زیادتر است؛ به همین علت یك تا2بار عفونت مثانه در زنان را طی یكسال طبیعی می‌دانیم و آن را جدی نمی‌گیریم ولی اگر عفونت مثانه در آقایان باشد حتماً باید به‌صورت جدی بررسی‌های لازم انجام شود.عفونت دیگر، عفونت بیضه است كه در پسر‌بچه‌ها ممكن است اتفاق بیفتد كه  ممكن است مادرزادی باشد یا به‌صورت خودبه‌خود اتفاق بیفتد.
 

معاينات دستگاه تناسلی مردان
بسیاری از مردان هیچوقت به پزشک متخصص دستگاه تناسلی مراجعه نمی‌کنند. آیا این کار هر شش ماه یک سال یکبار لازم است؟ آیا درد زیر شکم علامت خطری برای مردان است؟ آیا دستگاه تناسلی مردان هم نیاز به معاینه سالیانه دارد؟
از نظر بررسی سلامت بیضه‌ها و پروستات مردان احتیاج به آموزش دارند. باید به بیماران یاد دهیم چطور بیضه خودشان را معاینه کنند. مخصوصا" کسانی که بیضه نزول نیافته دارند. این افراد باید اولین معاینه خودشان را در سن بلوغ شروع کنند.

علایم سرطان بیضه چیست؟
فرد جوان وقتی احساس کرد بیضه اش رشد کرده و بزرگ شده باید فورا" به پزشک مراجعه کند. این سرطان خوب به درمان جواب می‌دهد. فقط باید به موقع تشخیص داده شود.

درد و علایم هشدار دهنده ای هم دارد؟
نه متاسفانه درد ندارد و سرطانی است که علایم دیررس نشان می‌دهد.
امید به بهبودش چقدر است؟
اگر به موقع تشخیص داده شود به کمک شیمی درمانی و رادیوتراپی مریض خوب می‌شود و حتی می‌تواند بچه دار شود.

از مردانی که سرطان بیضه داشته اند چگونه اسپرم جدا می‌شود و آیا این اسپرم‌ها می‌تواند در باروری موثر باشد؟
از اسپرم منجمد شده آنها استفاده می‌شود، تحرک اسپرم منجمد شده کم است؛ اما بوسیله درمانهای ART (‌درمانهای ناباروری) به راحتی این فرد می‌تواند بچه دار شود.

درباره سرطان پروستات چطور، برای تشخیص آن احتیاج به معاینه سالانه مردان هست؟
اگر در خانواده کسی سابقه سرطان پروستات وجود داشته باشد، باید سالیانه تحت معاینه قرار گیرد. ولی این کار به همه توصیه نمی‌شود.

آیا درد زیر شکم می‌تواند نشانه خطر باشد؟
درد علامت دیررس سرطانهای مردان است؛ اصولا" درد در سیستم ادراری - تناسلی خیلی علامت برجسته‌ای نیست و آنچه خیلی مهمتر از درد است و باید سریعتر بررسی شود وجود خون در ادرار است.این تغییر رنگ ادرار شاید میکروسکوپی باشد؛ ولی به هر صورت کسی که احساس می‌کند ادرارش تغییر رنگ پیدا کرده باید زود به پزشک مراجعه کند.

چه رنگی خطرناک است؟
اگر ادرار زرد رنگ شود نشانه کم آبی بدن است؛ ولی اگر رنگ قهوه‌ای شبیه نوشابه پیدا کند علامت هشدار دهنده‌ای است.خیلی از مریض‌ها چون درد ندارند فکر می‌کنند تغییر رنگ ادرارشان گذراست؛ ولی این را نباید سرسری بگیرند.

سرطان پروستات در کشور ما نسبت به 10 سال گذشته زیادتر شده یا کمتر؟
در بین افراد مسن نسبت به 10 سال گذشته بیشتر شده؛ این افزایش یا به علت روش زندگی و نوع تغذیه و اشتغال و نوع فعالیت‌های روزانه است یا امکان کشف آن بیشتر شده؛ ولی نسبت به 10 سال گذشته این سرطان خیلی بیشتر شده است.

بیماران بیشتر با علایم ادراری مراجعه می‌کنند یا تناسلی؟
عمدتا" با علامت‌های ادراری مراجعه می‌کنند که در بررسی متوجه سرطان پروستات می‌شویم.

آیا غربالگری خاصی در ایران برای این سرطان وجود دارد؟
در کشورهای دیگر دنیا این سرطان در مراحل ابتدایی تر کشف می‌شود. نوعی غربالگری که برای سرطان پروستات پیشنهاد می‌شود این است، کسانی که ادرارشان قطع یا از شدت و فشارش کم می‌شود باید تحمل نکنند و فورا" به پزشک مراجعه نمایند، چون این ممکن علامت زودرس سرطان پروستات یا نشانه تومور خوش خیم باشد.

برای تشخیص آن، معاینه بالینی بهتر جواب می‌دهد یا احتیاج به آزمایشهای تکمیلی است؟
در کار تشخیص، معاینات بالینی خیلی کمک می‌کند؛ اما از نظر پاراکلینیکی، سونوگرافی "‌ترانس لکتار" و آزمایش " PSA " هم تشخیص خوبی است.

برای تشخیص قطعی که حتما" نمونه برداری می‌کنید ...
بله، در سالهای قبل چشم بسته نمونه برداری می‌کردیم؛ اما حالا زیر نگاه سونوگرافی نمونه برداری دقیقتری انجام می‌شود. برای تشخیص قطعی باید بیوپسی‌های متعددی برداشته شود.

این سرطان بیشتر در چه سنی خودش را نشان می‌دهد؟
در دهه پنجم و ششم زندگی، منتهی همه مریضها نوع سرطانشان یکسان نیست.
پس در مجموع شما بررسی سالانه را فقط برای مردانی لازم می‌دانید که سابقه سرطان خانوادگی دارند، درست است؟
بله همینطور است.

زمان بهبودی پس از عمل دستگاه تناسلی مردان اغلب بسیار کوتاه است

جراحی های دستگاه تناسلی و مراقبت های بعد از آن
جراحی های دستگاه تناسلی شامل جراحی های کیسه بیضه و جراحی های مرتبط با آن در ناحیه شکمی (جراحی عوارض تومورهای بیضه) و یا کشاله ران (جراحی واریس های بیضه و یا واریکوسل) می باشد. مراقبت های عمومی شبیه همان مراقبت های جراحی مثانه می باشد فقط در بعضی موارد تفاوت وجود دارد که در زیر به آنها اشاره می شود.

√ معمولا پس از جراحی های دستگاه تناسلی سوند گذاشته نمی شود، ولی گذاشتن لوله یا درن در محل زخم شایع است. این لوله اغلب 1-3 روز پس از جراحی خارج می شود که برای تخلیه خون و ترشحات زخم می باشد. در جراحی های شکمی نیز این مساله صادق است.

√ استراحت کامل در 1-2 روز اول پس از جراحی دستگاه تناسلی کاملا ضروری است.

√ زمان بهبودی پس از عمل دستگاه تناسلی اغلب بسیار کوتاه بوده، بین 5-7 روز است.
√ در عمل وازکتومی برای کنترل باروری عمل زناشویی پس از 24 ساعت مشکل ندارد. در حالیکه در اعمال جراحی باز کردن لوله های منی، منع زناشویی تا یک ماه تمام توصیه می شود. در بقیه موارد پس از 3-5 روز رابطه جنسی بدون مانع است.

استراحت کامل در 1-2 روز اول پس از جراحی دستگاه تناسلی کاملا ضروری است

√ کبودی محل عمل جراحی و ترشح مایع از محل زخم پس از جراحی شایع است که ممکن است تا یک هفته نیز به درازا بکشد.

√ در جراحی ها شکمی عوارض تومورهای بیضه (خارج کردن غدد لنفاوی پشت شکمی) ممکن است توانایی جنسی به شدت مختل شود و انزال منی قطع گردد. جراح شما قبل از انجام جراحی شما را در جریان مشکلات احتمالی قرار می دهد.

√ تورم ناحیه عمل بسیار شایع است که ممکن است حتی تا چند هفته برای از بین رفتن کامل آن زمان لازم باشد.
√ پوشیدن لباس های زیر تنگ و چسبان در کاهش تورم ناحیه عمل کمک کننده است.
√ استفاده از داروهای مسکن به جز آسپرین پس از عمل جراحی دستگاه تناسلی در کاهش درد و مشکلات بیماران بسیار کمک کننده است.

√ اغلب موارد جراحان از بخیه های قابل جذب در جراحی های دستگاه تناسلی استفاده می کنند. بنابراین نیازی به مراجعه برای کشیدن بخیه ها وجود ندارد. در موارد نادر بخیه های غیرقابل جذب را باید 7-10 روز پس از جراحی خارج نمود.

√ اغلب ضرورتی به استفاده از آنتی بیوتیک پس از جراحی های این منطقه نمی باشد، به جز در جراحی بیماری عفونی شدید کیسه بیضه که در افراد دیابتی شایع است و ممکن است درمان زخم تا چند هفته به درازا بکشد.

کيست‌ها اپیدیدیم در مردان بالاى ۴۰ سال شايع هستند

بیماریهای مرتبط با دستگاه تناسلی مردان
- واريکوسل
واريکوسل تجمعى از وريدهاى متسع است که اغلب سمت چپ کيسهٔ بيضه ايجاد مى‌شود و غالباً در لمس آن را به شکل ”کيسهٔ پر از کرم“ توصيف مى‌کنند. اين وريدهايى متورم به‌علت تخليه طبيعى وضعيتي، هنگام دراز کشيدن ناپديد مى‌شوند. اين عارضه بى‌خطر است، اگرچه وجود آن ممکن است باعث عقيمى شود. با پوشيدن لباس‌هاى زير تنگ مى‌توان اين عارضه را بهتر تحمل کرد. اگر واریکوسل باعث ناراحتى شد، يا آنکه در مورد احتمال بروز عقيمى نگران هستيد (اين عارضه به هيچ وجه در توانائى جنسى تأثير ندارد)، به پزشک مراجعه کنيد. او ممکن است برداشتن اين وريدها را از طريق جراحى توصيه کند.

در برخى مردان که دچار تجمع مايع در شکم (آسيت) هستند، بخشى از اين مايع ممکن است به‌داخل کيسهٔ بيضه نشت کند و باعث تورم دو طرفه آن شود. درمان اين عارضه استفاده از بيضه‌بند است. در موارد شديد براى بستن ارتباط ميان شکم و کيسهٔ بيضه جراحى ممکن است توصيه شود.

- وجود خون در منى
وجود خون در منى به معنى ظاهر شدن خون در منى دفع شده از طريق انزال است. اين عارضه نسبتاً شايع و بدون درد است و تقريباً هيچ‌گاه جاى نگرانى وجود ندارد. علت رايج آن پاره شدن وريدهاى کوچک واقع در قسمت فوقانى پيشابراه هنگام نغوذ است. منى معمولاً تنها حاوى رگه‌هاى خونى قرمز يا قهوه‌اى رنگ است، اگرچه در موارد نادر خون ممکن است به‌مدت چند روز در منى ظاهر شود. هيچ درمانى لازم نيست. با اين همه اگر متوجه وجود خون در ادرار خود شديد، به پزشک مراجعه کنيد، زيرا اين مسئله ممکن است نشانگر يک عارضهٔ مهم مثانه يا کليه باشد.

- کيست‌هاى اپيديديم
کيست‌هاى کوچکى ممکن است در لوله‌هاى جمع‌کنندهٔ اسپرم واقع در اپيديديم ايجاد شود. اين کيست‌ها در مردان بالاى ۴۰ سال شايع هستند و به‌شکل تورم کوچک و بدون درد در قسمت فوقانى خلفى يک يا دو بيضه تظاهر مى‌کنند. اين ضايعات کاملاً بى‌خطر هستند مگر آنکه به‌ قدرى بزرگ شوند که باعث ناراحتى گردند. در اين موارد ممکن است برداشتن آنها از طريق جراحى لازم باشد. اگر اطمينان نداريد که تودهٔ ايجاد شده واقعاً قسمتى از بيضه است به پزشک مراجعه کنيد.

سرطان بيضه عمدتاً مردان جوان در سنين ۱۵ تا ۳۵ سال را مبتلا مى‌کند

- بيضه نزول نکرده
هنگام تکامل جنينى بيضه‌ها از نزديک کليه‌ها و از طريق مجراى واقع در کشالهٔ ران به کيسهٔ بيضه نزول مى‌کنند. در تعداد کمى از پسران يک يا هر دو بيضه نمى‌توانند نزول کنند. اين پسران بايد به‌طور ادوارى معاينه شوند و اگر بيضه يا بيضه‌ها در حدود سن دو سالگى نزول نکردند، معمولاً عمل جراحى‌اى به‌نام تثبيت بيضه (ارکيوپکسي) براى ثابت کردن بيضه در کيسه بيضه توصيه مى‌شود.

تأخير در عمل جراحى تا بعد از ۵ سالگى ممکن است در نهايت منجر به لطمه زدن به اسپرم‌‌سازى شود. در برخى موارد تزريق هورمون ممکن است نزول بيضه را تحريک کند. اگر بيضهٔ نزول نکرده تا هنگام بلوغ تشخيص داده نشود برداشتن آن از طريق جراحى توصيه مى‌شود، زيرا در اين شرايط احتمال ايجاد سرطان بيضه وجود دارد. بيضه‌هاى متحرکى که هنگام انقباض کيسهٔ بيضه به‌داخل شکم کشيده مى‌شوند، شايع هستند و نيازى به درمان ندارند، اگرچه احتمال بروز فتق کشالهٔ ران در اين پسران افزايش مى‌يابد.

- فتق کشالهٔ ران (فتق مغبنى)
بسته شدن ناکامل يا ضعف بافتى ممکن است باعث بزرگ شدن مجراى کشالهٔ ران در کف شکم که طناب اسپرماتيک از داخل آن عبور مى‌کند، شود. اگر اين سوراخ به اندازهٔ کافى بزرگ باشد، روده‌ها ممکن است از طريق آن وارد کيسهٔ بيضه شوند. در فتق رانى اين سوراخ در کنار مجراى کشالهٔ ران است و روده‌ها ممکن است از قسمت بالاى ران بيرون بزنند.

درمان: هر دو نوع اين فتق‌ها بايد توسط جراحى بسته شوند زيرا خطر قطع جريان خون بخشى از روده که از دورن اين فتق‌ها عبور مى‌کند، وجود دارد. اين نوع قطع جريان خون را فتق مختنق گويند.

- سرطان بيضه
برخلاف اکثر سرطان‌هاى مردان، سرطان بيضه عمدتاً مردان جوان در سنين ۱۵ تا ۳۵ سال را مبتلا مى‌کند. خوشبختانه اين بيمارى در صورت کشف زودرس ميزان بهبودى بالائى دارد. بيضه‌هاى نزول نکرده بسيار بيشتر از بيضه‌هائى که به‌طور طبيعى نزول کرده‌اند، دچار سرطان مى‌شوند. سابقهٔ خانوادگى سرطان بيضه يا ابتلا به تورم بيضهٔ ناشى از اوريون از عوامل خطرساز ديگر هستند.

زودرس‌ترين نشانهٔ سرطان بيضه تودهٔ بدون درد در جسم بيضه است که به‌تدريج رشد مى‌کند. اين توده را معمولاً نمى‌توان تشخيص داد مگر آنکه عادت کنيد بيضه‌هاى خود را به‌طور ادوارى معاينه کنيد. اگر توده‌اى در بيضهٔ خود پيدا کرديد، فوراً به پزشک مراجعه کنيد.

درمان سرطان بیضه : آزمايش‌هاى تشخيصى متعددى براى تعيين نوع تومور بيضه و ميزان گسترش آن در دسترس است. درمان اوليه برداشتن بيضهٔ مبتلا است. بسته به مرحلهٔ گسترش تومور، پرتودرمانى يا شيمى‌درمانى نيز ممکن است توصيه شود. روش درمانى جديد در صورت کشف زودرس در ۸۰ تا ۹۰ درصد موارد باعث درمان تومور مى‌شود. در اکثر مواردبيضهٔ گرفتار نشده سالم مى‌ماند و قدرت بارورى و توانائى جنسى را حفظ مى‌کند.

معاينه بيضه‌ها توسط خود شخص
کليد کشف زودرس سرطان بيضه يک معاينه دو دقيقه‌اى ماهانه توسط خود شخص است که انجام آن درست بايد بعد از بلوغ شروع شود. بهترين زمان معاينه بیضه بعد از يک حمام گرم يا زيردوش رفتن است. زيرا در آن هنگام کيسهٔ بيضه شل مى‌شود. هر بيضه را به آرامى بين انگشت‌هاى شست و سبابهٔ هر دو دست بغلتانيد. اگر توده‌اى سفت را در يک بيضهٔ خود يافتيد، هرچه زودتر به پزشک مراجعه کنيد. والدين بايد اهميت اين معاينه را براى پسران خود تشريح کنند، زيرا اکثر برنامه‌هاى بهداشتى مدارس فاقد آموزش انجام اين معاينه است. اگر از انجام اين کار اکراه داريد، از پزشک درخواست کنيد که انجام معاينه بیضه را به پسران تان بياموزد.